Een goed opgezet participatieproces kan heel veel waarde toevoegen aan de visie-, plan- en  besluitvorming van een overheid, of van een ander initiatiefnemer met een idee of missie. Het past ook in de huidige tijdgeest waarin samenwerken, gelijkheid, inclusiviteit en kennis delen voor grote delen van de samenleving business as usual zijn geworden. Maar participatie kan ook een struikelblok zijn, of nog erger: een ‘vinkje’. Een duik in de oorzaken van de explosieve groei van de populariteit van het participatie-instrument. En wat do’s en don’ts.

1. De opkomst van de mondige burger 

De hedendaagse burger wil meepraten, meebeslissen én meedoen in trajecten die aan zijn of haar leefwereld raken. Sterker nog: de meeste mensen beleven het als hun opeisbaar recht om te opiniëren en invloed uit te oefenen. Participatie erkent en en stimuleert deze ‘burgerschapsrol’. Bezuinigingen en decentralisaties bij de overheid versterken deze ontwikkeling nog verder: gemeenten, provincies en het Rijk vragen ook letterlijk meer van inwoners en stakeholders. Een cruciale succesfactor is de vertaling van woorden naar daden.

2.Betere plannen die meer bereiken: ambassadeurschap en cocreatie

Participatie kan nuttige, vernieuwende en creatieve ideeën opleveren die plannen bottom-up verrijken en verbeteren. Plannen die beter aansluiten bij wat – huidige en toekomstige – gebruikers willen of nodig hebben, worden beter gedragen. Dit vergroot de kans dat zij zich er ook positief over uit zullen laten en daarmee in feite ambassadeurs worden, iets dat overheden en andere initiatiefnemers graag willen. Cocreëren in een participatieproces gaat nog een stap verder. Initiatiefnemer en participant(en) geven dan samen inhoudelijk invulling aan de ontwikkeling van een bepaald project of gebied, of onderdelen daarvan. Het laat zich raden wat dit betekent voor het draagvlak. Maar: die moeten dan wel conform worden uitgevoerd. Oftewel: met meepraten en cocreëren alleen ben je er nog niet.

3. Gemakkelijker verkrijgen van ideeën

Participatie kan tegenwoordig heel eenvoudig en democratisch worden georganiseerd. Denk aan digitale participatieplatforms en social media. Via online kanalen kan vrijwel iedereen heel gemakkelijk zijn of haar belang vertegenwoordigen of input geven. 

4. Minder of geen vertraging

Gebiedsontwikkelingen, visietrajecten en actieplannen lopen het risico dat ’tegenstanders’ bezwaar maken als zij vinden dat hun belangen niet goed zijn gehoord of zijn meegenomen. Dit leidt tot vertraging en vaak hoge extra kosten voor de initiatiefnemer. Ook vanuit dit perspectief is zorgvuldig participeren en vroegtijdig betrekken van zoveel mogelijk belanghebbenden verstandig. En gebeurt het ook steeds meer. Intrinsiek openstaan voor én verwerken van de participatieoutput is ook (juist…) hier een must.

5. Harde voorwaarde of politiek-bestuurlijk draagvlak

In bepaalde situaties, zoals bij een vergunningverlening, is participatie een vereiste. Maar ook bij de ontwikkeling van coalitieprogramma’s of in de aanloop naar (lokale) verkiezingen wordt vaak naar participatie gegrepen. Publieke partijen zijn voor veel van hun gebieds- en projectplannen immers ook afhankelijk van inwoners en bedrijven. 

De gemeente Den Haag en Stichting Binnenstad Den Haag zijn al heel lang overtuigd van de waarde van participeren (én samenwerken in de binnenstad). Samen met ondernemers, eigenaren, bewoners, ontwikkelaars, beleggers en heel veel andere gebruikers van de binnenstad werken ze aan het Binnenstadsplan 2030. 

Participeren op verschillende niveaus in Den Haag

Hoe ziet de toekomst van de Haagse binnenstad eruit? En hoe ziet de Haagse binnenstad er in de toekomst uit? Die twee vragen willen de gemeente Den Haag en Stichting Binnenstad Den Haag (StiBi), samen met zoveel mogelijk belanghebbenden bij de binnenstad, beantwoorden. Stad & Co begeleidt en adviseert ze, samen met RUIMTEVOLK, bij de totstandkoming van het nieuwe toekomstperspectief.

Er is gekozen voor een integrale aanpak van het vraagstuk. Alle relevante stakeholders participeren, en sommige op meerdere momenten. De keuzes en richtingen zijn uitgewerkt door een kleinere groep participanten (experts en stakeholders). Ze worden daarna breder in de stad getoetst. De afgelopen maanden is zo heel veel informatie ‘opgehaald’. Momenteel wordt de input stadsbreed getest via Binnenstadslab Online, een digitaal participatieplatform waar alle inwoners, ondernemers en bezoekers (van de binnenstad) aandachtspunten, keuzes en gedachten kenbaar kunnen maken, aan de hand van acht stellingen. Een uitvoerige straat-, OV- en socialmediacampagne maakt Hagenaars en Hagenezen erop attent. Volgend voorjaar wordt het Binnenstadsplan 2030 aan de nieuwe gemeenteraad gepresenteerd om definitief vast te stellen.

Meer weten?

Nieuwsgierig hoe Den Haag stadsbrede participatie aanpakt, lees dan hier verder. Meer weten over participatie, bezoek dan de inclusieve stad, duik in de spelregels voor participatie of stuur een mail naar Nicole Haas.